Первая декларация независимости Армении - Հայաստանի Հանրապետութեան Յայտարարութիւն (30 Մայիս, 1918)

[Rem]

Наверно многие из вас слышали о знаменитой декларации независимости США. О нем написано много книг, снято много фильмов, оригинал можно посмотреть в музее в Вашингтоне, но слышали ли вы о первой декларации независимости Армении написанный в 30 мая 1918 года и знакомы ли вы с его текстом. Думаю что нет! Так что пора восполнить этот пробел.
Итак, 30 мая 1918 в русской части Армении была создана независимая Армянская республика (такая долгожданная независимость, которая была потеряна аж в 1045 году). Текст декларации написан в Тбилиси на одном листе, автор текста не известен.

Текст декларации гласит (перевод мой, поскольку первоисточник на армянском):

В связи с полным политическим крахом Закавказья и новой ситуации, сложившейся после провозглашения независимости Грузии и Азербайджана, Армянский Национальный совет объявляет себя высшим и единственным управлением Армянской провинции. В связи с некоторыми серьозными обстоятельстви, которые мешают нам в формировании Армянского национального правительства в ближайшие дни, Армянский Национальный совет временно принимает на себя все государственные функции в целях политического и административного руководства армянских провинций.

Армянский национальный совет
30 мая 1918
Тбилиси

Текст в оригинале:

«Անդրկովկասի քաղաքական ամբողջութեան լուծումով եւ Վրաստանի ու Ադրբեջանի անկախութեան հռչակումով ստեղծուած նոր կացութեան հանդէպ, Հայոց Ազգային Խորհուրդը իրեն յայտարարում է հայկական գաւառների գերագոյն ու միակ իշխանութիւն: Որոշ ծանրակշիռ պատճառներով թողնելով մօտիկ օրերում կազմել Հայոց Ազգային Կառավարութիւն, Ազգային Խորհուրդը ժամանակաւորապէս ստանձնում է կառավարութեան բոլոր ֆունկցիաները հայկական գաւառների քաղաքական եւ վարչական ղեկը վարելու համար»:

Հայոց Ազգային Խորհուրդ
1918, Մայիս 30
Թիֆլիս

Ниже привидена фотокопия этого документа.

P.S. Кто не в курсе - 21 сентября Армения праздновала 19 годовщину независимости Республики Армения.

[Русалка]

Я как раз была в Ереване))) Был выходной праздничный день, а вечером феерверки по всему городу...

[Rem]

23 августа 1990 года Верховный Совет Армянской ССР принял «декларацию о независимости Армении» ознаменовавшую «начало процесса утверждения независимой государственности» была переименована в «Республику Армения», которая оставалась в составе СССР.

Текст декларации гласит:

Type: Հռչակագիր,
Author: Գերագույն խորհուրդ
Keywords: հռչակագիր, Հայաստան, անկախություն
Date: 23/08/1990
ՀՌՉԱԿԱԳԻՐ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ
Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդը`

արտահայտելով Հայաստանի ժողովդի միասնական կամքը,
գիտակցելով իր պատասխանատվությունը հայ ժողովրդի ճակատագրի առջեւ համայն հայության իղձերի իրականացման եւ պատմական արդարության վերականգնման գործում,
ելնելով մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի սկզբունքներից եւ միջազգային իրավունքի հանրաճանաչ նորմերից,
կենսագործելով ազգերի ազատ ինքնորոշման իրավունքը,
հիմնվելով 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի «Հայկական ԽՍՀ-ի եւ Լեռնային Ղարաբաղի վերամիավորման մասին» Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհրդի եւ Լեռնային Ղարաբաղի Ազգային խորհրդի համատեղ որոշման վրա,
զարգացնելով 1918 թվականի մայիսի 28-ին ստեղծված անկախ Հայաստանի Հանրապետության ժողովրդավարական ավանդույթները,
խնդիր դնելով ժողովրդավարական, իրավական հասարակարգի ստեղծումը,
ՀՌՉԱԿՈՒՄ Է
անկախ պետականության հաստատման գործընթացի սկիզբը:
1. Հայկական ԽՍՀ-ն վերանվանվում է Հայաստանի Հանրապետություն, կրճատ` Հայաստան:

Հայաստանի Հանրապետությունն ունի իր դրոշը, զինանշանը եւ հիմնը:

2. Հայաստանի Հանրապետությունը ինքնիշխան պետություն է` օժտված պետական իշխանության գերակայությամբ, անկախությամբ, լիիրավությամբ:

Հայաստանի Հանրապետության ամբողջ տարածքում գործում են միայն Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրությունը եւ օրենքները:

3. Հայոց պետականության կրողը Հայաստանի Հանրապետության ժողովուրդն է, որն իր իշխանությունը իրագործում է անմիջականորոն եւ ներկայացուցչական մարմինների միջոցով` Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրության եւ օրենքների հիման վրա:

Հանրապետության ժողովրդի անունից հանդես գալու իրավունքը պատկանում է բացառապես Հայաստանի Հանրապետության Գերագույն խորհրդին:

4. Հայաստանի Հանրապետության տարածքում բնակվող բոլոր քաղաքացիների համար սահմանվում է Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիություն:

Արտերկրի հայությունը Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիության իրավունք ունի:

Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիները գտնվում են նրա պաշտպանության եւ աջակցության ներքո:

Հայաստանի Հանրապետությունն ապահովում է իր քաղաքացիների ազատ ու իրավահավասար զարգացումը` անկախ ազգությունից, ռասայական պատկանելությունից եւ դավանանքից:

5. Հայաստանի Հանրապետությունը իր անվտանգությունը եւ սահմանների անձեռնմխելիությունը ապահովելու նպատակով ստեղծում է Գերագույն խորհրդին ենթակա սեփական զինված ուժեր, ներքին զորքեր, պետական եւ հասարակական անվտանգության մարմիններ:

Հայաստանի Հանրապետությունը ունի ԽՍՀՄ սպառազինության իր մասնաբաժնի իրավունքը:

Հայաստանի Հանրապետությունն ինքն է որոշում իր քաղաքացիների զինվորական ծառայության կարգը:

Այլ երկրների զորամիավորումները, նրանց ռազմական բազաները եւ շինությունները կարող են տեղաբաշխվել Հայաստանի Հանրապետության տարածքում միայն նրա Գերագույն խորհրդի որոշմամբ:

Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերը կարող են օգտագործվել միայն նրա Գերագույն խորհրդի որոշմամբ:

6. Հայաստանի Հանրապետությունը, որպես միջազգային իրավունքի սուբյեկտ, վարում է անկախ արտաքին քաղաքականություն, անմիջական հարաբերություններ է հաստատում այլ պետությունների, ԽՍՀՄ ազգային-պետական կազմավորումների հետ, մասնակցում է միջազգային կազմակերպությունների գործունեությանը:

7. Հայաստանի Հանրապետության ազգային հարստությունը` հողը, ընդերքը, օդային տարածությունը, ջրային եւ այլ բնական պաշարները, տնտեսական, մտավոր, մշակութային կարողությունները, նրա ժողովրդի սեփականությունն է: Դրանց տիրապետման, օգտագործման եւ տնօրինման կարգը որոշվում է Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով:

Հայաստանի Հանրապետությունը ունի ԽՍՀՄ ազգային հարստության, այդ թվում` ոսկու պաշարների, ալմաստի եւ վալյուտային ֆոնդերի մասնաբաժնի իրավունք:

8. Հայաստանի Հանրապետությունը սեփականության բազմաձեւության հիման վրա որոշում է իր տնտեսավարման սկզբունքները եւ կարգը, հիմնում սեփական դրամ, ազգային բանկ, ֆինանսա-վարկային համակարգ, հարկային եւ մաքսային ծառայություններ:

9. Հայաստանի Հանրապետությունը իր տարածքում ապահովում է`

խոսքի, մամուլի, խղճի ազատություն.
օրենսդիր, գործադիր եւ դատական իշխանությունների տարանջատում.
բազմակուսակցություն, կուսակցությունների իրավահավասարություն, իրավապահ մարմինների եւ զինված ուժերի ապաքաղաքականացում:

10. Հայաստանի Հանրապետությունը ապահովում է հայերենի, որպես պետական լեզվի, գործառությունը Հանրապետության կյանքի բոլոր ոլորտներում, ստեղծում կրթության, գիտության եւ մշակույթի սեփական համակարգ:

11. Հայաստանի Հանրապետությունը սատար է կանգնում 1915 թվականին Օսմանյան Թուրքիայում եւ Արեւմտյան Հայաստանում հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործին:

12. Սույն Հռչակագիրը հիմք է ծառայում Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրության մշակման, իսկ գործող սահմանադրության մեջ փոփոխությունների եւ լրացումների կատարման, պետական մարմինների գործունեության, Հանրապետության նոր օրենսդրության մշակման համար:

Հայաստանի Հանրապետության
Գերագույն խորհրդի նախագահ` Լ. ՏԵՐ-ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության
Գերագույն խորհրդի քարտուղար` Ա. ՍԱՀԱԿՅԱՆ

23 օգոստոսի 1990 թվականի,
քաղ. Երեւան

Type: Декларация
Author: Верховный Совет
Keywords: независимость, декларация
Date: 23/08/1990

ДЕКЛАРАЦИЯ

О НЕЗАВИСИМОСТИ АРМЕНИИ
Верховный Совет Армянской ССР, выражая единую волю народа Армении, сознавая свою ответственность за судьбу армянского народа в осуществлении чаяний всех армян и восстановлении исторической справедливости, исходя из принципов Всеобщей декларации прав человека и общепризнанных норм международного права, претворяя в жизнь право наций на свободное самоопределение, основываясь на совместном Постановлении Верховного Совета Армянской ССР и Национального Совета Нагорного Карабаха от 1 декабря 1989 года «О воссоединении Армянской ССР и Нагорного Карабаха», развивая демократические традиции образованной 28 мая 1918 года независимой Республики Армения, имея целью создание демократического, правового общества,
ПРОВОЗГЛАШАЕТ
начало процесса утверждения независимой государственности.
1. Армянская ССР переименовывается в Республику Армения, сокращенно - Армения.

Республика Армения имеет свой флаг, герб и гимн.

2. Республика Армения - суверенное государство, наделенное верховенством государственной власти, независимостью, полноправием.

На всей территории Республики Армения действуют только Конституция и законы Республики Армения.

3. Носителем армянской государственности, является народ Республики Армения, который осуществляет свою власть непосредственно и через представительные органы - на основе Конституции и законов Республики Армения.

Право выступать от имени народа республики принадлежит исключительно Верховному Совету Республики Армения.

4. Для всех граждан, проживающих на территории Республики Армения, устанавливается гражданство Республики Армения.

Армяне, проживающие за пределами Республики Армения, имеют право на гражданство Республики Армения.

Граждане Республики Армения находятся под ее защитой и покровительством.

Республика Армения обеспечивает свободное и равноправное развитие своих граждан независимо от национальности, расовой принадлежности и вероисповедания.

5. В целях обеспечения своей безопасности и неприкосновенности границ Республика Армения создает подчиняющиеся Верховному Совету собственные Вооруженные Силы, внутренние войска, органы государственной и общественной безопасности.

Республика Армения имеет право на свою долю в вооружениях СССР.

Республика Армения самостоятельно определяет порядок прохождения воинской службы своих граждан.

Войсковые соединения других стран, их военные базы и сооружения могут размещаться на территории Республики Армения только по решению ее Верховного Совета.

Вооруженные Силы Республики Армения могут быть использованы только по решению ее Верховного Совета.

6. Республика Армения, как субъект международного права, проводит независимую внешнюю политику, устанавливает прямые отношения с другими государствами, национально-государственными образованиями СССР, участвует в деятельности международных организаций.

7. Национальное богатство Республики Армения - земля, недра, воздушное пространство, водные и другие природные ресурсы, экономический, интеллектуальный, культурный потенциал - собственность ее народа. Порядок владения, пользования и распоряжения ими определяется законами Республики Армения.

Республика Армения имеет право на свою долю национального богатства СССР, в том числе - золотого запаса, алмазного и валютного фондов.

8. Республика Армения на основе многообразия видов собственности определяет принципы и порядок своей экономической деятельности, учреждает собственные денежные знаки, национальный банк, финансово-кредитную систему, налоговую и таможенную службы.

9. На своей территории Республика Армения обеспечивает:

свободу слова, печати, совести; разграничение законодательной, исполнительной и судебной властей; многопартийность, равноправие партий, деполитизацию правоохранительных органов и Вооруженных Сил.

10. Республика Армения обеспечивает функционирование армянского языка как государственного языка во всех сферах жизни республики, создает собственную систему образования, науки и культуры.

11. Республика Армения выступает за международное признание геноцида армян 1915 года в Османской Турции и Западной Армении.

12. Настоящая Декларация служит основой для разработки Конституции Республики Армения, внесения изменений и дополнений в действующую Конституцию, деятельности государственных органов, разработки нового законодательства Республики.

Председатель Верховного Совета Республики Армения Л. Тер-Петросян

Секретарь Верховного Совета Республики Армения А. Саакян

23 августа 1990 года,
гор. Ереван

К сожалению фотокопию этой декларации найти не удалось. Также не удалось установить есть ли возможность где нибудь увидеть воочию этот документ.

[nia]

Армяне, проживающие за пределами Республики Армения, имеют право на гражданство Республики Армения.

Ой, как этот пост испоганили.

[Flagoved]

30 мая 1918 ...текст декларации написан в Тбилиси на одном листе, автор текста не известен.

Интереснейший документ! Но не может ли это быть копия декларации АНС от 28 мая 1918 года, т.к. все до сих пор мне известные источники утверждают, что Первая республика была провозглашена именно 28 мая?